จุดประสงค์การเรียนรู้

อธิบายโครงสร้างและหน้าที่ของระบบขับถ่ายของมนุษย์ได้

 

บทเรียน

ระบบขับถ่าย (excretory system)

 

            ระบบขับถ่ายเป็นระบบการขับของเสียออกจากร่างกาย ได้แก่ ลมหายใจ เหงื่อ ปัสสาวะ และอุจจาระ

 

การกำจัดของเสียทางปอด

 

            ปอดทำหน้าที่แลกเปลี่ยนแก๊ส โดยแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ที่เกิดจากการใช้พลังงานของร่างกายจะออกจากเซลล์แพร่เข้าไปในหลอดเลือด ลำเลียงไปยังปอดและแพร่เข้าสู่ถุงลมปอด ผ่านหลอดลมแล้วออกทางจมูก

 

การกำจัดของเสียออกทางไต

 

            ไตเป็นอวัยวะที่มีลักษณะคล้ายถั่ว มี 2 ข้าง ติดกับด้านหลังของช่องท้อง ไตแต่ละข้างประกอบด้วยหน่วยไตนับล้านหน่วย ตรงกลางของไตเว้าเป็นกรวยไต มีท่อไตต่อไปยังกระเพาะปัสสาวะ

 

            กระบวนการกำจัดของเสีย เริ่มจากหลอดเลือดดำจะส่งเลือดเข้าหน่วยไต หน่วยไตจะกรองสารที่อยู่ในเลือด ซึ่งสารที่ยังมีประโยชน์จะถูกหน่วยไตดูดซึมกลับคืน ส่วนของเสียจะถูกส่งไปตามท่อไตลงสู่กระเพาะปัสสาวะที่มีความจุ 500 ลูกบาศก์เซนติเมตร แต่เมื่อมีน้ำปัสสาวะ 250 ลูกบาศก์เซนติเมตร เราก็จะปวดปัสสาวะ คนเราขับปัสสาวะออกมาประมาณ 1 – 1.5 ลิตรต่อวัน แต่หากกลั้นปัสสาวะไว้นานๆ ก็อาจทำให้เป็นโรคนิ่วในไตหรือกระเพาะปัสสาวะอักเสบ

 

การกำจัดของเสียออกทางผิวหนัง

 

            ผิวหนังมีต่อมเหงื่อที่เป็นท่อขดไปมาและกลุ่มหลอดเลือดฝอยรอบๆ ที่ทำหน้าที่ลำเลียงของเสียมายังต่อมเหงื่อ เมื่อของเสียมาถึงต่อมเหงื่อก็จะแพร่ออกจากหลอดเลือดฝอยเข้าสู่ท่อในต่อมเหงื่อ จากนั้นของเสียก็จะถูกขับออก ซึ่งก็คือเหงื่อ เหงื่อจากต่อมเหงื่อประกอบด้วยน้ำร้อยละ 99 ส่วนอีกร้อยละ 1 เป็นสารอื่นๆ ได้แก่ โซเดียมคลอไรด์ ยูเรีย แอมโมเนีย กรดอะมิโน น้ำตาล และกรดแลกติก

นอกจากขับของเสียแล้ว เหงื่อที่ระเหยยังช่วยระบายความร้อนออกไปด้วย

 

การกำจัดของเสียออกทางลำไส้ใหญ่

 

            เมื่อลำไส้เล็กย่อยและดูดซึมสารอาหารแล้ว จะส่งกากอาหารไปยังลำไส้ใหญ่ ลำไส้ใหญ่ครึ่งแรกจะดูดซึมสารอาหารที่ยังเหลืออยู่ ส่วนครึ่งหลังจะเป็นที่พักกากอาหารที่เป็นกึ่งของแข็ง จากนั้นลำไส้ใหญ่จะบีบตัวและขับเมือกออกมาหล่อลื่น เพื่อให้กากอาหารเคลื่อนที่ไปรวมกันที่ลำไส้ตรง และขับถ่ายเป็นอุจจาระออกทางทวารหนัก แต่ถ้าอุจจาระตกค้างอยู่ในลำไส้ใหญ่หลายวัน ลำไส้ใหญ่จะดูดน้ำกลับ ทำให้อุจจาระแข็ง ขับถ่ายลำบาก เกิดอาการท้องผูก และผู้ที่ท้องผูกนานๆ อาจทำให้เป็นโรคริดสีดวงทวาร วิธีป้องกันท้องผูกก็คือการดื่มน้ำ การรับประทานผักผลไม้ที่มีกากใยทุกวัน เพื่อช่วยให้ลำไส้ใหญ่ขับถ่ายสะดวก

 

สรุปสาระสำคัญ

ระบบขับถ่ายเป็นระบบกำจัดของเสียของร่างกาย

ของเสียที่เกิดขึ้นมีทั้งของแข็ง ของเหลว และแก๊ส